Beleef het Brabant van Vincent van Gogh
In Brabant werd Vincent van Gogh geboren en hier heeft hij ook het grootste deel van zijn leven gewoond en gewerkt. Hier liggen zijn wortels. Hij wordt er gevormd als mens en als kunstenaar. Zijn liefde voor de natuur en het boerenleven, de authentieke mens, het zijn blijvende thema’s in zijn werk. Door de hele regio heeft hij zijn sporen achtergelaten. Kun je hier nu nog iets van zien? Jazeker! Bezoek de Brabantse plekken uit het leven van de wereldberoemde kunstenaar en leer Vincent van dichtbij kennen!
Ik werk nog al veel s’morgens vroeg of s’avonds en het is dan alles soms zoo onuitsprekelijk mooi.
Geboren als domineeszoon
We beginnen onze reis in Zundert. Recht tegenover het gemeentehuis, aan de Markt, werd Vincent van Gogh op 30 maart 1853 geboren. Hij groeit op als zoon van een dominee, met nog twee broers en drie zussen. De pastorie stond vlakbij het kerkje waar zijn vader preekte. Met zijn jongere broer Theo zal Vincent later veel brieven uitwisselen. Dankzij deze brieven weten we zoveel over het gevoelsleven en de gedachten van de wereldberoemde kunstenaar. Maar ook kunnen we hierdoor Vincents levensreis nog beter volgen.
“Pa kan niet met mij meeleven en meegevoelen en ik kan mij niet inwerken in het systeem van Pa en Moe, daarin krijg ik het te benaauwd – ik zou er in stikken.” Dit schrijft Vincent in 1881 aan zijn broer Theo. De relatie met zijn ouders was soms moeizaam, maar toch was er een sterke familieband.
Jeugdjaren in Zundert
Ga in Zundert naar het Vincent van GoghHuis, waar Vincent je in een hoorspel zelf meeneemt naar zijn jeugdjaren. Je krijgt een kijkje in de kunsthandel van de ooms, wordt getuige van Vincents worsteling met het geloof en je ontdekt hoe het de rest van de familie verging. Het kunstcentrum staat op de plek waar Vincent is geboren. Er is ook aandacht voor moderne en hedendaagse kunstenaars die door Van Gogh zijn geïnspireerd.
Wil je het dorp en de monumenten, de landelijke omgeving bekijken door Vincents ogen? Het Van GoghHuis biedt wandel- en fietsroutes en laat je deze Van Gogh route via de website downloaden.
Zijn eerste meesterwerk
Liefde voor de natuur
Als Theo in de put zit, raadt Vincent zijn broer aan om de natuur in te gaan. “Blijf maar altijd veel wandelen & veel van de natuur houden, want dat is de ware manier om de kunst meer & meer te leeren begrijpen.─ De schilders begrijpen de natuur & hebben ze lief, & leeren ons zien.” De natuur, verbonden aan de religie, speelde in het gezin Van Gogh een grote rol. De familie wandelde regelmatig op de Brabantse landgoederen De Moeren en Wallsteijn. Vincent ging er zelf ook graag op uit en maakte lange tochten door de bossen en heidegronden, langs akkers en moerassen.
Vincent heeft zijn roeping gevonden
Als Vincent 28 jaar is, neemt hij een belangrijk besluit. Hij wil zijn passie volgen en kunstenaar worden. In de jaren hiervoor heeft hij al verschillende beroepen ‘uitgeprobeerd’, van kunsthandelaar en boekverkoper tot predikant, maar echt gegrepen is hij door de schilderkunst. In 1881 laat Vincent zich voor het eerst officieel als kunstenaar inschrijven in de gemeente Etten-Leur. Zijn ouders wonen inmiddels in deze plaats, niet ver van Zundert. Met de hulp van broer Theo weet Vincent ook zijn vader te overtuigen van zijn keuze. Ze hebben de boodschap verpakt alsof hij dan als illustrator aan de slag zal gaan. In de Van Gogh kerk in Etten-Leur wordt dit verhaal je in geuren en kleuren uit de doeken gedaan. Hier zie je ook het officiële document. Zonder de morele en financiële steun van Theo had Vincent zich nooit verder als kunstenaar kunnen ontwikkelen.
Tijd voor zijn eerste meesterwerk
Van Etten-Leur maken we weer een sprong door tijd en plaats, naar het dorp Nuenen in 1883. Vader Van Gogh is hier nu als predikant begonnen en Vincent komt ‘thuis’ na zijn avontuur in Drenthe. Wegens onderlinge spanningen huurt hij een atelier bij de koster van de katholieke kerk, waar hij vervolgens ook gaat wonen. Nuenen is een heel belangrijke plaats voor Vincent en hij lijkt hier ook zijn draai te vinden. De jaren dat hij hier woonde, van 1883 tot 1885, vormen een van de productiefste periodes uit zijn leven. “Ik heb het in den laatsten tijd hier gezelliger gehad met de menschen hier dan in het begin, wat mij veel waard is...”, schrijft Vincent. “En het Brabant dat men gedroomd heeft, daar komt de werkelijkheid soms al heel digt bij.”
In mei wordt Van Gogh Village Museum in Nuenen heropend (voorheen Vincentre). Hier is aandacht voor Van Gogh’s leven in Nuenen, zijn schildersvrienden, het eerste meesterwerk en het belang van de Brabantse periode in zijn gehele oeuvre. Bezoek ook het Lichtlab, een interactieve expositie waarin je zelf kan spelen met licht en kleur.
Die vrouwenkoppen van hier met de witte mutsen – het is moeielijk – maar het is zoo eeuwig mooi.
De Aardappeleters
Vincent schrijft dat hij met veel plezier aan het schilderen is. Hij wil ‘Boerenschilder’ zijn en maakt tientallen studies, tekeningen en schilderijen; van landarbeiders, boerenkoppen en wevers. Donkere ruimtes, waarin mensen aan weefgetouwen door de schaarse lichtinval zijn vormgegeven. Handen, gezichten en stillevens met voorwerpen. Je moest als het ware het bonkige en zware gewicht van een mud aardappelen in een mand kunnen voelen. Vincent kan bijna aan niets anders meer denken, zo gaat hij op in het boerenleven. Aan Theo schrijft hij: “Als ik zeg dat ik een boerenschilder ben, dat is werkelijk zoo en zal U wel meer blijken in ’t vervolg, ik voel mij t’huis daar.” Zijn meesterwerk wordt een boerengezin aan tafel bij het schijnsel van een olielamp. De Aardappeleters. Zelf is Vincent tamelijk tevreden over het werk, maar het werd in zijn tijd helaas niet kritiekloos ontvangen.
Laat je rondleiden door de locals
Nuenen is net een openluchtmuseum, met tientallen locaties en plekken in het landschap die Van Gogh schilderde. Het dorp is tegenwoordig uitgegroeid tot een grotere plaats met moderne faciliteiten, maar heeft zeker nog vele charmante plekjes. Laat je rondleiden door een van de lokale gidsen. Zij kunnen je alles vertellen over bijvoorbeeld het idyllische Van Gogh kerkje, het Wevershuisje of de oude pastorie. Van verhalen over Vincents familie en vrienden tot een anekdote over het gestolen schilderij.
Molens, knotwilgen en een slingerend riviertje
Vincents voorliefde voor het buitenleven kwam niet uit de lucht vallen. Van jongs af aan was hij in de natuur te vinden. Niet zo vreemd dat ook Vincents kunst daarmee verbonden raakte. Nergens anders vond hij zoveel inspiratie, troost en rust als buiten. Vincent vond dat je als kunstenaar de natuur écht moest kennen en begrijpen. Dat lukte het best op de plek waar je er middenin kon wonen en werken: het ongerepte platteland. Dwalend door Brabantse velden schilderde en tekende hij bijvoorbeeld diverse windmolens en watermolens in de omgeving. Een flink aantal Brabantse molens kun je nu nog bezoeken. Zoals ook onderstaande Opwettense Watermolen, die centraal staat in een van Vincents meesterwerken.
Meer landelijk Brabant ontdekken
Dé Van Gogh fietsroute door Brabant heeft een totale lengte van maar liefst 435 kilometer, verdeeld over tien fietsroutes. De routes zijn met elkaar verbonden door Van Gogh-verbindingsroutes. Beleef het gevarieerde Brabantse landschap en bezoek onderweg plekken die Van Gogh hebben gevormd. Download alle etappes via de website van Visit Brabant. Ook vind je er Van Gogh-wandelroutes in Nuenen, Etten-Leur, Zundert en Tilburg.
Brabant is toch Brabant, en ’t Vaderland is toch het vaderland.
Volg Vincents levensreis van wieg tot graf – en beyond
Wil je de complete tijdlijn weten en op welke plekken Vincent nog meer heeft gewoond? Hoe hij zich verder als kunstenaar heeft ontwikkeld? In het Noord-Brabants museum in Den Bosch loop je langs zijn hele levensreis. Vanaf zijn geboorte in Zundert tot aan zijn dramatische dood in het Franse Auvers-sur-Oise in 1890. En zelfs hoe Vincents werk daarna nog van invloed is geweest, tot op de dag van vandaag. Voorwerpen, foto’s, tekeningen en verhalen markeren belangrijke momenten. Er is bijvoorbeeld een dagboekfragment van zijn moeder, een klassenfoto van de HBS en een van zijn eerste brieven. Je leert Vincent op verschillende manieren kennen: zijn liefdes en familie, zijn gedrevenheid en zijn eeuwige heimwee naar Brabant. Want hoewel Vincent op tientallen plekken in de wereld heeft gewoond, in Brabant voelde hij zich thuis.
Vincent van Gogh: gevormd door het Nederlandse platteland
Ontdek het Nederlandse landschap dat Vincent van Gogh tot een van de grootste schilders ooit maakte. Treedt in zijn voetsporen en ervaar al het moois van Brabant en Drenthe.
Lees meer