Vrijheid in Nederland - In leven, denken en doen

Meer welvaart en meer vrije tijd: in de jaren 60 en 70 doen de koelkast, wasmachine én de vrije zaterdag hun intrede. Sinds 1963 is ook de pil in Nederland verkrijgbaar. Deze verschaft vrouwen seksuele vrijheid. De tweede emancipatiegolf, studentenprotesten en ontzuiling: Nederland wordt in die jaren in veel opzichten vrijer. Hoe wij vroeger en nu omgaan met onze vrijheden beleef je in Hof van Nederland in Dordrecht.

Met de val van de Muur en de instorting van de Sovjet-Unie eind jaren tachtig viel ook in Nederland de dreiging van de Koude Oorlog weg: nog meer vrijheid. Maar aan het begin van de 21e eeuw wordt de sfeer grimmiger door de weerslag van terroristische aanslagen in Amerika en Europa, migratie- en klimaatcrises en de moord op een Nederlandse politicus en een Nederlandse journalist.

Nog bepalender voor hoe Nederland zichzelf graag ziet is de Tachtigjarige Oorlog en de opstand tegen het Spaanse bewind. Stroken land werden onder water gezet om onszelf te beschermen. Vanuit Vesting Bourtange kun je je voorstellen hoe we triomfantelijk de vijand zagen wegzakken in het moeras. Uit deze periode stammen veel ideeën over onze identiteit: een vrije handelsnatie, een tolerante samenleving en toevluchtsoord voor minderheden en vrijdenkers.

De Tachtigjarige Oorlog duurde van 1568 tot 1648.

Op 10 mei 1940 trekken Duitse soldaten de Nederlandse grens over. Niet lang daarna bombarderen ze Rotterdam en besluit onze legerleiding zich over te geven. Nederland is bezet. Daar ging uiteraard wel wat aan vooraf. In het Oorlogsmuseum Overloon zie je hoe het zover heeft kunnen komen, maar ook hoe de onderdrukte bevolking vindingrijk met beperkingen en tekorten omgaat.

In het begin van de oorlog zijn de meeste mensen passief anti-Duits, maar vanaf 1943 groeit het verzet. De Scheveningse gevangenis wordt Het Oranjehotel genoemd. Hier zitten in de oorlog ruim 25.000 mensen vast, opgepakt voor dingen die de bezetter als overtreding ziet. Verzetsmensen, maar ook Joden, communisten, Jehova's getuigen en zwarthandelaren. Een bezoek aan dit ‘hotel’ doet je beseffen hoe kwetsbaar vrijheid is.

Als in de lente van 1945 ook het noorden van Nederland wordt bevrijd is Nederland weer een vrij land. En terwijl we in de jaren daarna gestaag opkrabbelen, is iedereen ervan doordrongen: we mogen nóóit vergeten hoe belangrijk én hoe kwetsbaar onze vrijheid is.

In het heuvelachtige landschap rondom Groesbeek vonden voor de bevrijding twee belangrijke operaties van de geallieerden plaats: Market Garden en Veritable. Het is de perfecte omgeving om te herdenken door je onder te dompelen in het in het Verhaal van Oorlog en Vrijheid zonder Grenzen.

Veel verhalen komen samen in de Liberation Route Europe, een wandel- en fietsroute die herdenkingsplekken in heel Europa met elkaar verbindt. Persoonlijke verhalen over oorlog en vrijheid beleef je in Vught, in de vaste expositie ‘Kamp Vught: zeven seizoenen en 32.000 verhalen’, op het Nationaal Ereveld Loenen of bij de Amerikaanse begraafplaats in Margraten, waar achter elk graf een indrukwekkend verhaal schuilt.

Want de verhalen, die blijven.

Of het nu gaat om culturele achtergrond, gender, seksuele oriëntaties of gezinssamenstelling: Nederland wordt steeds diverser. Bijna 25% van de Nederlanders heeft een migratieachtergrond. FENIX in Rotterdam is een culturele plek die volledig geïnspireerd is op deze bijzondere migratieverhalen. Geen heldenverhalen, maar échte verhalen – over mensen die hun land verlieten en elders opnieuw begonnen. In een land als Nederland, waar vrijheid toch vaak als vanzelfsprekend wordt gezien, laat FENIX zien hoe beladen en gelaagd dat begrip eigenlijk is.

Want vertrekken uit je thuisland doe je niet zomaar. En aankomen in een nieuw land betekent ook zeker niet altijd dat je je er meteen thuis voelt. De verhalen die je in dit museum aan de Rotterdamse kades vindt, maken duidelijk hoe persoonlijk vrijheid is. Juist in een diverse samenleving als de onze, helpt het om die perspectieven te kennen en te waarderen. Niet om antwoorden te geven, maar om vragen te durven stellen. Want wat betekent vrijheid vandaag? Voor wie is die voelbaar? En voor wie nog niet?