Dutch Era - Nederland als wereldmacht

Ga mee op reis, terug in de tijd naar de 17e eeuw. Naar de meesterlijke schilderkunst, de ontdekking van de wetenschap en de historische steden waar elke klinker zijn eigen verhaal heeft. Want in deze periode speelden wij Nederlanders een hele grote rol in de wereldgeschiedenis, zo niet de grootste. We waren een wereldmacht in al haar facetten. Zowel in positieve als negatieve zin.

Want naast het ontstaan van onze meesterlijke schilderkunst, prachtige historische steden en de ontwikkeling van de wetenschap, was het ook een tijd van geweld. Niet zelden werd onze rijkdom verworven met onderdrukking en slavernij. Voortschrijdend inzicht leert dat erkenning van die grote pijnpunten onze geschiedenis rijker maakt. We moeten ervan leren en alleen al daarom is The Dutch Era zo interessant.

In steden als Delft, Leiden, Dordrecht, Enkhuizen en Hoorn worden heden en verleden op een prachtige en interessante manier gecombineerd. De opmerkelijkste historische grachtenpanden staan naast zeer boeiende musea die The Dutch Era van de nodige duiding voorzien.

Naast aandacht voor alle pracht en praal is er gelukkig ook voldoende aandacht voor de negatieve kant van deze periode, want misschien ken je de 17e eeuw wel als ‘De Gouden Eeuw’. Vanwege onze grootschalige slavenhandel, het koloniale geweld en de uitbuiting en onderdrukking van veel volkeren is dat eigenlijk een veel te rooskleurige term: dat feit kunnen en willen we anno nu niet meer negeren.

Tegelijkertijd was de toenmalige ‘Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden’ een absolute wereldmacht en koploper op het gebied van de schilderkunst, wetenschap en handel. Ervoor en erna hebben we eigenlijk nooit meer zo’n bloeiperiode gehad: we waren misschien wel het rijkste land van de wereld. Die wisselwerking tussen goed en kwaad heeft ervoor gezorgd dat we anno 2022 liever de term Dutch Era bezigen. Waarom? “In de term Dutch Era zit geen waardeoordeel, die laat ruimte voor de keerzijde van een medaille. De term Gouden Eeuw doet dat niet”, aldus Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum in Hoorn.

In de 17e eeuw waren we misschien wel het rijkste land van de wereld.

Tijdens de Dutch Era richtten we onder meer de eerste multinational op: de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Het doel? Sterker staan tegenover vijanden als Portugal en Spanje. Daar slaagden we goed in - en de VOC wordt alom gezien als een geslaagde handelsonderneming - maar in de praktijk was het succes helaas ook te danken aan militair geweld.

Deze donkere kant van onze geschiedenis was lange tijd onderbelicht en krijgt (gelukkig) steeds meer aandacht. Zo’n beetje elk denkbaar museum over de 17e eeuw heeft wel een uitgebreide sectie waar onze bijzondere successen en het koloniale verleden naast elkaar bestaan.

Maar neem bijvoorbeeld ook wetenschapper en arts Bernardus Paludanus, die in Enkhuizen woonde en wereldberoemd werd met zijn exotische voorwerpen die hij meebracht van zijn reizen.
Of de professor anatomie en hoogleraar plantkunde Frederik Ruysch die nieuwe conserveringstechnieken ontwikkelde waarmee hij menselijk delen op sterk water zette en beter kon bestuderen. Ruysch ontdekte onder andere dat het lymfevatenstelsel kleppen had en een oog een slagader.

En natuurlijk moet Christiaan Huygens worden genoemd: de grootste wetenschapper die Nederland heeft voortgebracht. Een genie op uiteenlopende gebieden. Natuurkunde, sterrenkunde, muziek en techniek; op alle fronten deed hij uitvindingen, waarvan een groot aantal voorbeelden te bewonderen zijn in Rijksmuseum Boerhaave. Zo was hij uitvinder van het slingeruurwerk dat bestond uit gewichten en een slinger. Hiermee kon de tijd exacter worden gemeten, maar ook de beweging van planeten preciezer vastgesteld. Samen met zijn broer maakte hij steeds grotere telescopen waardoor hij een nieuw hemellichaam ontdekte: de maan Titan van Saturnus. Aan de hand van al die kennis, maakte Huygens ook zijn eerste kleine planetarium.

Dat de Dutch Era een grote rol heeft gespeeld in de Nederlandse geschiedenis mag wel duidelijk zijn. Dat heeft ook zijn positieve weerslag op hoe ons landschap er nu uit ziet. Hamvraag: waar zie je dat nu het best? We lichten een paar plekken uit.

Hoorn en Enkhuizen

De haven in Hoorn bewijst onze behoefte tot het bevaren van vele zeeën. Een prachtige en karakteristieke haven, met een klassieke uitstraling. En bekijk bijvoorbeeld het beeld De Scheepsjongens van Bontekoe. Bontekoe was een schipper in dienst van de VOC. Iets verderop is de haven van Enkhuizen ook zéker de moeite waard.

Leiden

Ga naar Leiden en je ontkomt niet aan haar voorliefde voor Rembrandt in bijvoorbeeld Museum De Lakenhal, maar ook bij de Young Rembrandt School. Verder laten de Pieterskerk, de Latijnse School en Molen De Put goed de bouwstijl uit de 17e eeuw zien. Genieten!

Delft

Nergens is de Dutch Era zo zichtbaar als hier. Van het Oost-Indisch Huis Oude Delft 39 tot het Straatje van Vermeer en van de Oude Kerk tot het speciale hekwerk voor Antoni van Leeuwenhoek: in Delft zie, ruik en proef je de Dutch Era.

Haarlem

Loop over de Grote Markt en vergaap je aan de Vleeshal, waar tegenwoordig het Frans Halsmuseum is gevestigd. In de Spaarnestad is de Dutch Era alom vertegenwoordigd. Bezoek het oudste museum van Nederland, het Teylers museum, of drink koffie in een van de gezellige uitspanningen.

Dordrecht

Met prachtige historische panden als Stockholm en het Dordts Patriciërshuis is de Wolwevershaven de plek in Dordrecht om te bezoeken als je alles uit je Dutch Era-ervaring wil halen. Maar vergeet zeker niet het Dordrechts Museum. En als je er dan toch bent? Even bijkomen in de Kloostertuin.