Het verhaal van Nederland: UNESCO Werelderfgoed

Even kort: UNESCO is opgericht in 1945 en is de culturele tak van de Verenigde Naties opgezet om erfgoed wereldwijd te beschermen. Onderdeel daarvan zijn de zogenoemde Werelderfgoedlocaties, ontstaan uit een verdrag uit 1972 met als doel om erfgoed dat ‘van unieke en universele waarde is voor de mensheid, beter te kunnen bewaren voor toekomstige generaties’. Die erfgoederen genieten daardoor bescherming, maar zorgen ook voor wederzijds begrip tussen culturen.

Het zorgt er, kortom, voor dat bekende (en minder bekende) elementen uit de geschiedenis en waarden van een land beschermd blijven. Voor altijd. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook gebieden, rivieren of kunstwerken.

Bekendste werelderfgoed in Nederland

© Kirkandmimi via Pixabay

Het is voer voor discussie, maar Nederlands bekendste UNESCO Werelderfgoed is waarschijnlijk te vinden in onze hoofdstad, Amsterdam. En dan gaat het niet eens zozeer om één specifiek gebouw of monument, maar juist om een wirwar aan georganiseerde kanalen, mooie architectuur en bijzondere geschiedenis. We hebben het in dit geval, natuurlijk, over de prachtige Amsterdamse grachten.

Ze zijn ontstaan in de 17e eeuw en geven Amsterdam volgens experts nog steeds een zeer ‘zacht en vriendelijk’ uiterlijk. Of zoals wijlen (zeer) populaire oud-burgemeester Eberhardt van der Laan het ooit omschreef: Amsterdam is een lieve stad.

Een paar internationaal bekende voorbeelden van Werelderfgoedsites zijn het Vrijheidsbeeld in New York en de Verboden Stad in China, maar ook de Sagrada Familia in Barcelona of Westminster Abbey in London. Dat zijn stuk voor stuk hele grote (en bekende) bijzondere gebouwen of culturele monumenten die van een hoog toeristisch trekpleister-gehalte zijn, maar de grap is: dat hoeft niet.

Maak je een trip langs onze werelderfgoederen, dan zul je onherroepelijk de cultuur van Nederland meekrijgen.

Niet elk werelderfgoed is per se mooi, maar ‘alle zijn op een bepaalde manier uniek, van groot belang voor iedereen en onvervangbaar’, zo omschrijft de Nederlandse tak van UNESCO het zelf. In totaal zijn er wereldwijd 1154 werelderfgoederen, waarvan er 12 in Nederland liggen en 1 op Curaçao. Maak je een trip langs al ónze werelderfgoederen, dan zul je onherroepelijk de sfeer, cultuur en de gebruiken van (historisch) Nederland meekrijgen. En dat is hartstikke interessant, leuk en leerzaam tegelijk.

© Stijn Poelstra via Rietveld Schröderhuis (collectie Centraal Museum, Utrecht)

Ander bekend UNESCO werelderfgoed in Nederland ligt in Utrecht, waar het Rietveld-Schröderhuis wordt gezien als een architectonisch hoogstandje, een modern kunstwerk in de vorm van een huis. Gelegen aan de rand van de Domstad is het ooit gebouwd als woning van de ‘eigenzinnige’ beeldend kunstenaar Truus Schröder. De vrouw wilde iets bijzonders en dus ging architect Gerrit Rietveld helemaal los op het ontwerp. Het resultaat is op z’n zachtst gezegd ‘bijzonder’ te noemen. Tegenwoordig huisvest er een museum. Jaarlijks komen duizenden toeristen af op dit bijzondere stuk architectuur.

Werelderfgoed in landelijke regio's van Nederland

© Claire Droppert via NBTC Mediabank

Maar niet alleen gebouwen of fenomenen in grote steden zijn onderdeel van Werelderfgoed. Juist ook landelijke locaties geven een onmiskenbare kijk in het Nederlandse landschap. Wat dacht je bijvoorbeeld van de molens bij Kinderdijk? Vraag aan een gemiddelde toerist wat hij, zij of hen verwacht van ons land en dikke kans dat er met ‘molens en tulpen’ wordt geantwoord. We zijn natuurlijk meer dan dat (veel meer!), maar dat het onderdeel van de Nederlandse cultuur is kunnen we niet ontkennen. De molens bij Kinderdijk zijn daar een mooi resultaat van.

Als iets het predikaat Werelderfgoed krijgt, wordt de overheid verplicht het goed te onderhouden, al dan niet in samenwerking met partners. Dat houdt in dat ze er bijvoorbeeld alles aan moeten doen om ook de Waddenzee in huidige vorm te behouden.

© Steven Weirather

De Waddenzee is volgens UNESCO uniek omdat het ‘‘s werelds grootste aaneengesloten systeem van zand- en moddervlakten die droogvallen tijdens eb is.’ Met andere woorden: het is nogal bijzonder dat je tijdens eb daadwerkelijk kunt wadlopen zonder dat je natte voeten krijgt (oké, misschien een beetje…) zonder dat daar ook maar iets kunstmatigs voor nodig is - de natuur heeft dat helemaal zelf geregeld.

En het mooie van UNESCO? Als wereldwijde organisatie gaat het voorbij de landsgrenzen. De Waddenzee loopt immers ook in Duitsland en Denemarken: samen moeten we ervoor zorgen dat -ie blijft zoals is.

Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor (gedeeltes van) de gebouwencomplexen Koloniën van Weldadigheid, wat we delen met onze Belgische vrienden. In 1818 opgericht om armoede tegen te gaan zijn de complexen Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen in Nederland (en een kolonie in België) tegenwoordig onderdeel van Werelderfgoed, vooral omdat ze het eerste teken - en misschien wel de basis - zijn van de Nederlandse verzorgingsstaat.

Nederland waterland

© Mvdklooster Photography

En als je wat wilt weten over ons voortdurende gevecht met water, dan is een bezoek aan schiereiland Schokland een goed idee. Door overstromingen van de zee moesten bewoners van dit voormalige eiland voortdurend worden geëvacueerd. In 1859 was dit geen houdbare situatie meer en moest iedereen definitief vertrekken. Maar bijna honderd jaar later werd vanwege de inpoldering van de Zuiderzee weer een deel van dat land herwonnen - omdat er toch weer mensen moesten wonen door de groeiende bevolking. Daarmee symboliseert het onze strijd tegen oprukkend water, wat anno nu nog steeds een ingewikkeld vraagstuk is.

Kortom: met een bezoek aan (één van de) UNESCO werelderfgoedsites maak je echt kennis met Nederland. Heden, verleden én toekomst.