Vismigratierivier bij de Afsluitdijk - 19 nov. 2024
De vismigratierivier bij de Afsluitdijk is uniek in de wereld. In een spiraalstructuur geeft het trekvissen toegang tussen de Noordzee en het IJsselmeer en creëert het zo nieuwe leefgebieden. Dit project, dat is gecreëerd als antwoord op de ecologische uitdagingen van de dijk, maakt een terugkeer naar natuurlijke migratie voor paling en spiering mogelijk en bevordert de biodiversiteit. De vismigratierivier laat zien hoe Nederland innovatieve oplossingen vindt om mens en natuur met elkaar in harmonie te brengen.
Vismigratie door de Afsluitdijk
Voor de stalen poorten van de Afsluitdijk spartelen miljoenen vissen in het IJsselmeer. Ze zoeken allemaal een uitweg naar de Noordzee, maar de enorme dijk tussen zoet en zout water houdt ze gevangen. Terwijl ze wanhopig naar een uitweg zoeken, storten honderden krijsende meeuwen neer en vissen ze eruit. Te midden van deze schijnbaar hopeloze situatie wordt een buitengewoon project gecreëerd om de vissen een weg terug te geven naar hun natuurlijke habitat: de “vismigratierivier”, een wereldwijd unieke oplossing die natuur en techniek op indrukwekkende wijze combineert.
Een rivier door de dijk: waarom deze wordt aangelegd
De Afsluitdijk, die Nederland sinds 1932 beschermt tegen de overstromingen van de Noordzee, scheidt de voormalige Zuiderzee - nu het IJsselmeer - van de Noordzee. Deze scheiding was nodig om de veiligheid van de mensen te garanderen en om waardevol land te winnen.
“Maar het was ook een ecologische ramp,” zegt ecoloog Chris Bakker van de natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea in Friesland, wiens missie het is om de natuurlijke landschappen in de regio te behouden en te ontwikkelen.
De slachtoffers van de aanleg van de Afsluitdijk waren de vispopulaties: “Veel trekvissoorten die migreren tussen zoet en zout water verloren hun natuurlijke migratieroutes en daarmee hun bestaansmiddelen,” zegt Bakker. De vismigratierivier is ontworpen als antwoord op deze uitdaging. Het doel is om de natuurlijke migratie van vis tussen het IJsselmeer en de Noordzee te herstellen zonder de beschermende functie van de Afsluitdijk in gevaar te brengen.
Uniek in de wereld
De vismigratierivier is het eerste project in zijn soort ter wereld. Met een lengte van vier kilometer en een spiraalstructuur die zacht glooiende waterstromen simuleert, stelt het kleinere vissen in staat om het hoogteverschil tussen de Noordzee en het IJsselmeer te overwinnen. “Grote vissen zoals zalm en volwassen paling slagen erin om tegen de sterke stroming in door de open poort te zwemmen. Kleine vissen hebben daarentegen geen schijn van kans.” Dit zijn onder andere spiering, stekelbaarsjes, jonge paling en jonge zeeforel, die bekend staan om hun migratie tussen zoet en zout water. Zij zullen vanaf nu allemaal gebruik kunnen maken van de vismigratiestroom.
Dit kan leiden tot een aanzienlijk herstel van de visstand en de biodiversiteit in het IJsselmeer en de Noordzee bevorderen. Daarnaast creëert de vismigratierivier nieuwe leefgebieden voor ander waterleven en plantensoorten die de verschillende stromingsomstandigheden kunnen koloniseren. Deze verrijking van het ecologische spectrum draagt bij aan de stabilisatie van het gehele ecosysteem van kust- en binnenwateren. Dit unieke project wordt dan ook met grote belangstelling gevolgd door wetenschappers wereldwijd.
Kosten en financiering
De aanleg van de vismigratierivier kost ongeveer 55 miljoen euro. Dit enorme bedrag wordt gefinancierd door een combinatie van publieke middelen, Europese subsidies en bijdragen van particuliere organisaties. Nederland, bekend om zijn expertise op het gebied van watermanagement, zet zich in voor deze innovatieve stap om de balans tussen veiligheid en ecologie te waarborgen. De aanleg van de vismigratierivier is in 2018 begonnen en moet in 2026 klaar zijn.
Functie in waterbeheer
De vismigratierivier speelt een cruciale rol in het waterbeheer in Nederland. Enerzijds maakt het het herstel van de natuurlijke vismigratie mogelijk, wat cruciaal is voor het ecologisch evenwicht in de getroffen gebieden. Anderzijds helpt het de waterkwaliteit in het IJsselmeer te verbeteren, omdat de uitwisseling tussen zoet en zout water belangrijke voedingsstoffen en zuurstof in het systeem brengt. “Daarnaast is de rivier zo ontworpen dat deze flexibel kan reageren op de waterstand in beide wateren. Bij hoge waterstanden in de Noordzee kan de stroming worden geregeld of gestopt, zodat de dijkbescherming niet in gevaar komt”, zegt Chris Bakker. Deze flexibiliteit is een integraal onderdeel van het Nederlandse waterbeheer, dat veiligheid en milieubelangen op elkaar wil afstemmen.
Een blik in de toekomst
De vismigratierivier op de Afsluitdijk is meer dan alleen een technisch bouwwerk - het is een symbool van verandering in de manier waarop we met de natuur omgaan. In een tijd waarin klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit steeds prangender worden, laat dit project zien hoe technische innovatie en ecologische verantwoordelijkheid hand in hand kunnen gaan.