Democratie in Nederland - 9 sep. 2024
Tot het begin van de twintigste eeuw moest er voor het stemrecht in veel democratische landen nog altijd worden voldaan aan bepaalde voorwaarden. Nog tot juli 1922 waren in Nederland bijvoorbeeld vrouwen uitgesloten van het stemrecht. De woelige jaren zestig van de vorige eeuw hebben zeker bijgedragen tot de huidige democratie. Er heerste toentertijd onvrede bij de Nederlandse bevolking. Nederland was verdeeld in ideologische groepen, de zogenoemde 'zuilen’: katholieken, protestanten, socialisten en liberalen.
De verzuiling wankelde door protesten van groepen als de Provo’s, Dolle Mina’s en krakers. Hun ongenoegen tegen de maatschappelijke orde leidde tot confronterende acties die veranderingen afdwongen. Deze bewegingen waren cruciaal in het aanzwengelen van sociale en politieke hervormingen in Nederland. Door hun acties werd de basis gelegd voor de moderne democratie, waarin meer ruimte ontstond voor individuele vrijheid en maatschappelijke diversiteit. Zo markeerden zij het einde van de strakke verzuilde structuren in Nederland.
Democratie in Nederland
De representatieve democratie wordt ook wel de parlementaire democratie genoemd. Deze vorm is ontstaan omdat het praktisch onmogelijk is alle mensen over elk onderwerp te laten meebeslissen. Zo ontstond het kiesstelsel. De gekozen burgers hebben bepaalde bevoegdheden voor een bepaalde tijd, representeren het volk en voeren de wil van dat volk uit. Het Nederlandse politieke landschap wordt nog altijd, hoewel niet meer zo prominent, gekenmerkt door het poldermodel.
Het poldermodel is een consensusmodel en een typisch Nederlandse manier van besluitvorming en conflictbeheersing en draait om consensus en samenwerking tussen verschillende belangengroepen, zoals werkgevers, vakbonden en de overheid. Het model kenmerkt zich door overleg, compromisbereidheid en het streven naar overeenstemming om conflicten te vermijden en tot gezamenlijke oplossingen te komen. Het poldermodel stamt uit de middeleeuwen. Boeren, edelen, stedelingen en overige burgers moesten samenwerken om dijken te bouwen tegen het water.
De politieke situatie in Nederland
Nederland is een parlementaire democratie met de koning als staatshoofd, een kabinet, de Staten-Generaal, en een rechtssysteem. Naast deze politieke structuren spelen drie belangrijke, niet-politieke Colleges van Staat een cruciale rol: de Raad van State, gemeenten, provincies, waterschappen en de Sociaal-Economische Raad. Deze organen dragen bij aan het functioneren van de democratie en het bestuur, zonder zelf politieke macht uit te oefenen.
Nederland heeft een koningshuis en volgens de Nederlandse Grondwet is de koning/koningin het staatshoofd van Nederland. Hij/zij maakt deel uit van de regering en vertegenwoordigt Nederland in het buitenland. Enkele taken: ondertekenen van wetten, voorzitter Raad van State, benoemen van ministers en betrokken bij de kabinetsformatie. De koning heeft drie belangrijke rechten: het recht om te worden geïnformeerd, om aan te moedigen en om te waarschuwen.
Het kabinet
De regering bestaat uit alle ministers en de Koning, het kabinet uit de ministers en staatssecretarissen en de ministerraad uit alleen de ministers. De minister-president is voorzitter van de ministerraad (in België is dat de eerste minister). Het kabinet neemt beslissingen en is verantwoording schuldig aan de Staten-Generaal. Wordt het vertrouwen in een minister of staatssecretaris door de Staten-Generaal met meerderheid van stemmen opgezegd, dan moet deze vertrekken.
De Staten-Generaal bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer. Beide kamers stemmen al dan niet in met wetgevingsvoorstellen en kunnen ministers ter verantwoording roepen. De Tweede Kamer heeft 150 leden die eens in de vier jaar worden gekozen. De Eerste Kamer heeft 75 leden die eveneens om de vier jaar worden gekozen door de leden van de Provinciale Staten, dit zijn zogenaamde getrapte verkiezingen. De minister-president meestal het hoofd van de politieke partij met de meeste stemmen.
Prinsjesdag en de Glazen Koets
Prinsjesdag vindt elk jaar op de derde dinsdag van september plaats en is de dag waarop de vorst ten overstaan van het parlement de troonrede uitspreekt. Voorafgaand aan de troonrede trekt er een koninklijke stoet door Den Haag. De koning vertrekt vanaf Paleis Noordeinde in een Glazen Koets (voorheen een Gouden Koets) naar de Ridderzaal. Het voorlezen van de troonrede is gelieerd aan de opening van de zitting van de Staten-Generaal.